دسته: طب سنتی
بازدید: 11 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 12 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 43
جمعآوری گیاهان دارویی در طبیعت
جمعآوری گیاهان دارویی در رویشگاه طبیعی آنها جهت بدست آوردن مواد اولیه به نظر كاری آسان میآید اما در واقع این كار نیاز به شناخت و تجربه دارد. اگر شخصی كه می خواهد این نوع گیاهان را جمعآوری كند تجربهای در این كار نداشته باشد خیلی آسان دو نوع گیاه شبیه به هم را با هم اشتباه نموده و نوعی را كه اصولاً ربطی به گیاه دارویی مورد نظر ندارد به خانه آورده كه میتواند مضر یا حتی سمی باشد. بنابراین نه تنها شناسایی دقیق گیاهی كه در جستجوی آن هستیم لازم است بلكه آشنا یی با محل رویش، نیازها، و شرایط اكولوژیك آن هم از ضروریات به شمار میرود. بعضی از گیاهان در مناطق بسیار خاصی میرویند و بعضی به گیاهان دیگر متكی هستند و بعضی در خاك به خصوصی رشد میكنند. بعضی در اطراف روستاها، و یا حتی در اماكن شروع به رشد میكنند. حضور و وجود یك گیاه در طبیعت بستگی به شرایط و عوامل خاص از نقطه نظر حرارت، نزولات، نور ارتفاع از سطح دریا، مواد غذایی، آب و . . . . دارد. و دخالت انسان در طبیعت از قبیل كودپاشی، زراعت، سموم و . . . . رشد این گیاهان را محدود می كند. بنابراین برداشت و چیدن گیاهان دارویی در طبیعت نیازمند به داشتن اطلاعات كافی برای شناخت گیاهان، رویشگاه، بیولوژی آنها كه مشخص كننده بهترین وقت برداشت آنهاست می باشد. در مورد جمعآوری گیاهان دارویی باید دقت كرد كه:
1) به غیر از گیاه سالم نباید گیاه دیگری چید
2) گیاه نباید هیچگونه خرابی یا بریدگی داشته باشد.
3) باید گیاه به خوبی رشد كند و در آغاز فصل خشك شدن چیده شود.
4) جمعآوری باید گونه به گونه صورت پذیرد و هر گونه در ظرف جداگانه باشد.
سپس آنها را عمل آورد و هر چه سریعتر قبل از پلاسیده شدن خشك شوند.
خشك كردن:
خشك كردن به معنای گرفتن تدریجی رطوبت است. اغلب قبل از خشك كردن برای از بین بردن گرد و خاك و آشغالها و خاك چسبیده به گیاه لازم است گیاه در مدت كوتاهی در جریان آب شستشو شود. خشك كردن روشهای مختلفی دارد. در اكثر موارد از خشك كردن گیاه زیر نور مستقیم خورشید استفاده نمیشود چون نور خورشید باعث از بین رفتن تا مواد اولیه شده و باعث زرد و قهوهای شدن گیاه میشود. فقط استثنائاً در بعضی موارد قرار دادن در نور خورشید به مدت كوتاه توصیه میشود در محلی كه سرپوشیده باشد و دارای جریان هوا باشد و یك هواكش نیز داشته باشد.
عمل خشك كردن باید آنقدر ادامه یابد تا بتوان گیاه را كوبیده و پودر نمود و قسمتهای سخت نیز باید در اثر خم شدن به آسانی بشكنند. بیش از حد هم نباید گیاه را خشك نمود چون ضمن جذب گرد و غبار مقداری از مواد فعاله موجود در آن نیز از بین میرود و اگر هم به مقدار كافی خشك نشود و كمی مرطوب بماند باعث میشود تا در مدت نگهداری گندیده و خراب شود.
در تابستان: در یك محل سرپوشیده معمولاً گلها در مدت 3 تا 8 روز و برگها در مدت 4 تا 6 روز خشك میشوند. در پاییز و بهار باید وقت بیشتری صرف شود. در زمستان باید گیاهان را در اتاقی گرم قرار داد. (گیاهان در انبار در سایه در محلی كه هوا جریان داشته باشد نگهداری میشوند.) برخی گیاهان دارویی به خاطر استفاده از میوهشان كشت میشوند مثل رازیانه و زیره، بعضی برای سرشاخه هایشان كشت میشوند مثل آویشن و مرز نگوش كه اینها را ابتدا برای مدتی به حال خودروهای كنیم به شرطی كه زیر باران و نور آفتاب قرار نداشته باشد. در كارخانجات صنعتی از خشك كنهایی استفاده میشود كه دارای حرارت سنج و رطوبت سنج قابل تنظیم بوده و سیستم جریان هوا داشته باشد. اما بهترین نتیجه را گرمای طبیعی می دهد.
قسمتهای گیاه را به صورت قشری نازك روی یك بسته چوبی كه قبلاً میوه و سبزیجات در آن بوده قرار میدهیم. چون ته بستهها مشبك است هوا در آن جریان دارد كه یك امتیاز است و هم چنین میتون این سبدها را روی هم قرار داد.
خشك كردن گیاهان روی زمین به هیچ وجه مناسب نیست و زیر آنها نباید روزنامه پهن كرد بلكه باید از كاغذ سفید كاملاً تمیز استفاده كرد.
گیاهان كامل را می توان به شكل دسته آویزان كرد طوریكه گل به طرف پایین باشد و در هوای آزاد مثلاً كنار یك پنجره قرار بگیرد كه از این روش در گلهای تزئینی برای درست كردن دستههای خشك استفاده میشود.
هر نوع از گیاهان باید جداگانه خشك شود تا در شناسایی آنها اشكالی ایجاد شود و بعد از خشك كردن نیز باید توجه زیادی در رابطه با انبار كردن آنها نمود.
نگهداری گیاهان:
بستگی به نوع مواد مؤثره موجود در گیاه دارد. همه داروها باید به صورت خشك در تاریك و در ظروف بسته و یا در جعبههای مقوایی و یا بسته كاغذی به صورت موقت نگهداری شوند و در صورتیكه مقدار آنها زیاد باشد از كیسههای كتانی كه دور از نور و رطوبت قرار داشته باشد استفاده می گردد. به هیچ وجه نباید از مواد پلاستیكی بری بستهبندی استفاده شود.
در انبارهای بزرگ معمولاً گیاهان در كیسههای كاغذی یا كنفی در صندوقچههای چوبی كه ورقههای كاغذ سولفوریزه پوشاینده شده است یا در جعبههای فلزی بر حسب نوع دارو نگهداری میشوند.
برخی داروها در بربر رطوبت هوا بسیار حساس هستند و به همین دلیل هم باید منحصراً در ظرف شیشهای قهوهای با در پوشهای محتوی سنگ سمباده نگهدرای شوند. هر سال باید این داروها را عوض كرد حتی اگر تماماً مورد استفاده قرار نگرفته باشد.
بعضی قسمتهای گیاهان به وجود نور حساسند مثل ریشه ریوند، دانه گل حضرتی، غدههای رازك، گیاهان را كه دارای اسانسهای روغنی هستند باید به طور خاصی عمل آورد. قسمتهای بیرون از خاك این گیاهان را نه در زمان خشك كردن و نه پس از آن برای اینكه اسانس آن از بین نرود قطع نمی كنند این نوع گیاهان را هم نباید بیش از 1 سال نگه داشت.
یكسری گیاهان به عنوان مواد اولیه داروها هستند كه باید توجه خاصی به آنها داشت مثل شاه بلوط. با توجه به ظرافت زیاد آنها اغلب باید وضعیت این گیاهان نگهداری شده به دقت مورد بررسی قرار بگیرد تا رطوبت، كپك و حشرات كه باعث از بین رفتن ارزش دارویی میشوند گیاه را از بین نبرند.
ریشه و ریزوم:
در دوره خواب گیاه یعنی زمانیكه بیشترین مواد مؤثره در آن موجود است جمعآوری میشود. گاهی در بهار انجام میدهند. بهترین هنگام برای گیاهان دائمی حدود سالهای دوم و سوم و برای گیاهان دو ساله پاییز سال اول است. هنگام جمعآوری گیاهان كمیاب یك قسمت از ریشه را در خاك رهای میكنیم تا شاید دوباره سبز شود. ریشه و ریزوم را قبل از خشك كردن باید سریع و به مدت كوتاهی با آب جاری شست تا گرد و غبار شسته شود. با برس و وسایل دیگر این كار انجام نمی شود مثلاً سنبل الطیب در سلولهای سطحی سرشار از اسانس است.
ریشههای نازك با حرارت طبیعی خشك میشوند طولی بریده و به عنوان مكمل از خشك كن برای جذب رطوبت و خشكاندن استفاده میشود.
سرشاخه:
منظور قسمت انتهایی ساقه است كه دارای برگ یا برگ و گل است و یا به وسیله چاقو و یا قیچی باغبانی چیده میشود. (به هیچ وجه نباید با دست چید.) در گیاهانی كه بزرگ هستند فقط قسمت بالایی شاخه به طول cm 30-20 مورد استفاده قرار میگیرد. زیرا قسمتهای پایین كاملاً چوبی شده و دارای برگهای زردتری هستند.